Cornelio Galas ricordi/ 2 – Fra’ Silvio Bottes

Foto storica dopo una battuta di caccia: fra' Silvio è accovacciato a sinistra.

I gh’a fàt ’na bela mostra, al Casinó de Arco e anca ’n bel documentàri: zamài de fra’ Silvio Bottes, scultor francescano se dovrìa savér tut no?
Secondo mi envéze no.
No basta dìr che l’è nàt el dése de màrz del ventùn a Brùsin, en Val de Cavéden, en Trentim.
E gnànca che l’è el quart de ben dódese fioi. Perché fra’ Silvio Bottes oltre che esser ’n bravo scultor, n’artista ensóma, l’è soratùt un dei nòssi.
Cosa ’ntendo per «un dei nòssi?». N’om simpatico. Anca ’n po’ mèz màt come i dìs dalle nosse bànde de tuti i artisti. Dài che ve cónto alóra, se volé neh, el «mé fra’ Silvio».
 
Quando el vegnìva en falegnameria a Vignole, prima con me nono Carleto Galas, el marangón, po’ con me papà Italo, per noi bocéti l’era ’na festa. No capivèn gnent de quel che ’l féva zó bàs, tra cavaléti de légn, spàtole, grembiài sporchi, scalpèi, gès, strane paciéche.
Savéven però che prima o dopo el sarìa vegnù su ’n cosìna a magnàr la polenta e cunèl fàta da me nona Maria.
E ala fìn, dopo ’l cafè e ’l resentìn co la sgnàpa ala ruta («A cossa la serve? Per far el rutìn», el disèva lu…), èco i scartozéti che vegniva fòra da quele scarsèle larghe dela so tònega. E dénter quei scartozéti, fàti co la carta de vèci giornài, ancora bela umida gh’era l’arzìla, la roba che me màma la odiéva perché la la trovéva po’ dapertut.
 
Altro che dash, altro che pongo. Con quéla sì che se riussìva a far quel che se voléva. Teste de buratini, bìssi longhi (bastèva dropàr le man come per far i gnochi) mostri, tut quel che podéva vegnìr en ment en ani dove no gh’era ancora i cartoni animati ala televisiòn.
Lù, el fra’ Silvio, el rideva quando noi tre fradèi beghéven per avérghe el toch pu gròs de ’sta arzìla.
«La prosima volta volerà dìr che ve porto tre scartozéti gualìvi.»
E mi a dirghe sùbit: «Però son mì el pu grant… dovrìa avérghe mi el pù gross, el Mariano quel medio, el Paolo quel pu picolìn…».
 
Col passàr dei ani, ho capì còssa ’l fèva quel frate.
Me papà el m’avéva portà ’n dì con lù a montàr el monument al moléta, sì all’arrotino, a Pinzòl. Per far ben uno che ’l fìla cortèi e fòrbes fra’ Silvio l’aveva tòt come modèl el Franco Zanoni, un che lavoréva en falegnameria.
E difàti, ogni volta che ’l vedo quel monumènt me vèi en ment propri ’l Franco, el so modo de stàr al bancóm, de scaiàr, de piantàr ciodi… con quel bràz semper ’n fòra…
 
N’altra volta me papà ’l m’ha portà al convènt dele Grazie, a Zèole, dove fra’ Silvio el féva le so statue.
Alóra, ’rivai davanti ale porte de bronz (l’ha fat fra’ Silvio anca quéle) del santuari, dela ciesa ensoma, se néva a zanca e po’ se giréva vers en coridór.
No la prima porta, gnanca la seconda, la terza me par… E se néva zó per ste scaléte… E zà da lì te sentìvi el ciàs del martelòt de légn, n’odór de gès, de arzìla, anca de segaùre quando el frate el lavoréva el zirmol.
Lù, el fra’ Silvio, l’era sèmper sporch dai cavéi ai zòcoi. Ma ’l gavèva ’na tònega tipo grembiàl per laoràr. Quela bela ’l la dropéva la domìnica, en ciésa, a messa, per nàr a tor su l’elemosina.
E anca lì, vegnìva squasi da rider a véder come ’l féva: el te piantéva la bórsa per i sòldi col so anèl de fèr e ’l bastón tacà propri contro la panza. E no ’l néva via fin quando no caschéva i soldi.
Po’ el te féva l’ociét per dìr grazie. E ’l te vardéva fìs e serio envéze se no te ghe dévi gnent.

Fra' Silvio Bottes.

E che dir de quéla volta che con me papà e do operai sen nài zo a Verona, dove le so statue de arzìla le deventéva de brònz? Lazò l’era lù che ’l comandéva.
Guai, anca al paròn de la fonderia, dirghe de nò o anca sol: «Silvio, mì farìa cosìta…».
Gnent da far. Tuti i doveva star ai so ordini fin ala fin. Po’ però tuti en tratoria a magnar e bever. En rosso per mi e ’na spùma per el bocia… se sa, la nèva a finir così alóra. Ma che bòni quei aròsti co la polenta basòta… E ’l so bèl pòcio.
Fra’ Silvio l’era anca ’n cazadór. Sì, anca se San Francesco el parléva con amór ai animai, Silvio el néva envéze nei boschi a copàr cavriòi o ’n campagna per tirarghe a osèi e lévri.
I néva a tòrlo, quei de la compagnia de Vignole, sul prést zò ’n convènt. Tuti sul camionzìn, de drìo, coi cagni, coi sciòpi. E su vers Vallestrè, el Camp, i Fiavei en Vél, el Stif.
’Na volta ghe són nà drio anca mi. Fra’ Silvio l’era sul cassóm del camionzìn quando, de colp, el s’è alzà e col so dòdese e el sbara do colpi.
Subit me papà che ’n ciòda: «Fra’ Silvio, sèt anca màt?»
E l’altro: «Làssa che smónta a tòr su quel lèver che staséra vèi bon anca quél co le patate e ‘l so sughét… Che dropém anca per la pasta».
 
Zà, perché quel che se portéva endrìo dala caza no ’l duréva tànt.
Se ’rivèva al convènt e tut vegnìva portà nel laboratòri del Silvio. En poch tèmp, en bechèr che féva part dela compagnia, el ghe cavéva el pél. E po’ via co la prima fritùra entànt che ’l rèst dela carne la se froléva en frigo.
L’era semper ’na gran festa per tuti i frati e fratini (alora ghe n’era tanti) del convènt.
Ma soratùt per quele desìne de poréti che ’n mensa envéze de la solita pasta coi fasòi i se trovéva polenta e cavriòl.
Quando son deventà giornalista son nà semper pu spés a trovar el fra’ Silvio.
L’era bèl star lì a far do ciacole con lu entant che ’l feva i so laóri.
El me fa ’n dì: «Diségneme col carbonzìn en póm che ciapa la luce da quéla finestra là.»
No sòm mai stà portà per el disegno. E alora, dopo en par da scarabòci ghe lassévo far a lu.
E ’n de n’atimo vegniva fora el póm nero carbon sì, ma illuminà giust.
 
Per mi fra Silvio el gh’assomiglia a n’attor famoso, al Carlo Giuffrè.
Provè a vardarli ensema. O magàri l’è na mè fissa da bocia, va a savérlo.
Magari l’è el modo de rider, de parlar, de mover i muscoi de la facia.
Quando ’l fumèva ghe scorléva semper la man: se vedèva, col passàr dei ani, che gh’era ’na malatia drio.
Ma lù ’sa fével? El metéva soto el bràz en bachét a forzèla e cosìta el néva avant co la man pu ferma.
Quando ’l laoréva no se podéva parlarghe. El vardéva en su, en banda… Magari de colp el spachéva en dé del bozzèt… E ’l rifèva tut, senza encazàrse, propri come se fus stà quel dé fat màl a misciàrghe ’l stómech’
‘Na volta, per n’intervista, l’ho zercà en tut el convènt.
Ma ’n do èlo fra’ Silvio?
«Forsi l’è fora en campagna…» m’ha dìt el priór.
E difàti l’era en ’n den boschét del convent. Col sciòp en man.
Quando ’l m’ha vìst l’ha fat ségn de tàser. E pim pum.
«Cornelio – el m’ha dìt – fame en piazér: và a tòrme su quele do gardéne che le porto subit a far pelàr.»
 
Per finir ’na confessióm, sperando che frà Silvio no ’l se la toga… ’Na volta gh’avevo domandà en prest la so tònega de frate co la scusa che la me serviva per far na comedia co la filo de Dro.
Lù ’l me l’ha dàta senza dir gnent: «No stà farla véder entant che te vai fora demò…».
Bem, quela tònega l’ho dropàda per far en scherz a Dro, a tanta zènt.
Ensoma son nà a domandar en giro ovi per i poréti del convènt.
E ala fin è vegnù fòra en bel fortaión per tuti quei de la filo.
Ma no la finìs chì: gira ancora na me foto (te la vedi en fónt) con quela tònega entant che benedisso la redazion de l’Adige a Riva.
Ho confessà i me pecai: frà Silvio, spèto la to asoluzióm.
 
Cornelio Galas